Model Okuma ve Genel Atmosferik Bilgiler

Sibirya Antisiklonu

• Ülkemizde doğu ve kuzeydoğudan sokulan termik kökenli yüksek basınç alanıdır.

• Türkiye’yi sadece kış aylarında Doğu Anadolu ve Balkanlar üzerinden sarkarak etkiler.

• Az fakat etkin kar yağışı ile soğuk ve ayazın fazla olduğu hava tipini simgeler.

• Balkanlardan sarktığında Azor yüksek Basıncı ile birleşerek İzlanda Alçak Basıncı’nın Türkiye’yi etkilemesine izin vermez. Bu nedenle uzun süreli, sakin ve soğuk kış koşulları yaşanır.

Azor Antisiklonu

• Ülkemizi sürekli etkileyen dinamik kökenli yüksek basınç alanıdır.

• Kışın serin, yağışsız ve batı yönlü rüzgarlarla kendini belli eder. Rüzgar hızları yavaştır.

• Kışın sürekli alçalıcı hareket gösterdiği ve soğuk yeryüzüne dokunduğu için havanın alt kısımlarında soğuk, durgun bir hava katmanı oluşur. Bu durgun hava bölümü içerisinde şehirsel atıklar birikerek hava kirliliğine neden olur.

• Kış ayalarında Kuzey Afrika üzerinde İzlanda Alçak Basıncı’nın sıcak bölümü oluşarak İzlanda Alçak Basıncı’nın değişmesine yardım eder. Yaz aylarında ise güneş ışınlarının gelme açısına bağlı olarak etki alanını Akdeniz üzerinden İngiltere’ye kadar genişletir. Bu durumda Türkiye’de kuzey yönlü rüzgarlar etkili olur.

İzlanda Siklonu

• Dinamik kökenli bu alçak basınç alanı kışın etkilidir.

• Ülkemize batı ve kuzeybatıdan sokulur.

• Hareketli hava kütlelerini getirdiği için rüzgar birkaç gün ara ile çok farklı yönlerden eser. Rüzgarın esme yönü güneybatıdan başlar, kuzeybatıya kadar döner. Bu basınç merkezinde güney sektörlü rüzgarlar sıcaklığı artırırken, kuzey sektörlü rüzgarlar sıcaklığı düşürücü etki yapar ve cephesel yağışlara neden olur. Özellikle Karadeniz’de bubasınç alanı etkisiyle cephesel ve orografik yağışlar görülür.

• Eğer kendisinden daha sıcak olan Akdeniz’e iner ve uzun bir süre burada kalırsa nem yüklenir. Türkiye’nin güneybatı kıyılarında aşırı kış yağışlarına neden olur.

İskandinav Antisiklonu

• Termik kökenli bu yüksek basınç kışın etkilidir.

• Azor ve Sibirya yüksek basınçları ile birleşerek Rex Blocking denen hadiseyi gerçekleştirir ve Orta Enlemlere (İtalya, Doğu Avrupa, Türkiye) çok kuvvetli soğukların inip hapsolmasına neden olur.[/size]

• Akdeniz'de batıda oluşup doğuya hareket eden tepki siklonları oluşmasına neden olur.

Blocking Türleri

Omega Blocking:
Omega blocking paterni adını Yunan alfabesindeki omega harfine benzerliğinden almaktadır. Sıkça oluşabilen bir engelleme olmakla birlikte özellikle amatör olarak meteorolojiyle uğraşanların ilgisini çekmektedir. Sinoptik haritalarda güçlü bir yüksek basınç merkezinin batı ve doğusunda alçak basınç alanları şeklinde kendini belli eder. Dönüş hareketine bağlı olarak yüksek basınç alanının batısında kalan yerlerde ılık hava koşulları görülürken doğusunda tam tersine mevsimine göre soğuk hava koşulları görülür.
Örn: Azor-Grönland Blokajı. Orta ve Batı Avrupa'da sert kış koşullarına sebebiyet verirken ülkemizde ve Doğu Avrupa'da lodoslu, mevsim normalleri üstünde seyreden havalara sebebiyet verir.

Rex Blocking:
Rex tipi engellemede ise yüksek basınç merkezi güneyinde bulunan alçak basınç sisteminin üzerine çökerek ona refakat eder. Alçak basınç alanı hareket alanı kısıtlandığından ömrünün büyük bölümünü bulunduğu bölgede dönerek geçirir. Rex tipi engellemenin görüldüğü yerde benzer hava koşulları 3-4 gün süreyle değişmeden devam eder. Sıcaklık durumuna ve siklonun konumuna göre günlerce kar veya yağmur şeklinde yağış görülebilmektedir. Özellikle Cenova Körfezi dolaylarında oluştuğunda Alp Dağları çevresinde metrelerce kar yağışına neden olabilmektedir.
Örn: Azor-Sibirya Blokajı. Doğu Avrupa, İtalya ve Türkiye'de bir haftaya kadar uzayabilen sert kış koşullarına sebebiyet verir. Bu blocking sırasında Batı Avrupa'da ılık ve kurak havalar etkin olur.

Model ve Sistem Takibinde Bilinmesi Gereken 5 Altın Kural:
-144h ve ötesine inanmayın. Sinerji için bakın kendinizi kaptırmayın.
-Sistemin 144h'ye girmesinin ardından Ecmwf'yi takip edin. Gfs mutlaka 4 güncellemesinin 2sinde saçmalayacaktır
-92h itibariyle Gfs hala Ecmwf'den farklı (genellikle daha kötü ) gösteriyorsa Ecmwf de Gfs'nin peşinden gidecektir. (Örn 6 Ocak Sistemi, Ecmwf ilk sistemi ilk gösteren modellerden biri olsa da ilk günler -16'ya varan diyagramlar vade yakınlaşınca -13,-14 civarına çekilmişlerdir diye hatırlıyorum Gfs bir türlü aynı vermediği için)
-144h İtibariyle Gfs ve Ecmwf sistemi veriyor, Ukmo vermiyorsa o işte bi işlik vardır Temkinli olmakta fayda var. (Örn Kasım Sonu-Aralık Başı Sistemi)
-Gfs en son saatlerinde (15. gün) bir sistemi birkaç güncellemede verdiyse o tarihleri takip edebilirsiniz. Sonraki güncellemelerde zaten bozacak fakat geleceği varsa diğer modellere de yansıyacaktır

Bu 5 madde dışına çıkmadıkça panik ve hayal kırıklığı yaşamazsınız

Ülkemize En Çok Yarayan 300hPa (Jet Akımları) Rüzgarları:

GFS öğle güncellemesi paylaşımına geçmeden önce şu sıralar ülkemizi doğrudan ve dolaylı etkileyen atmosferik etkenleri inceleyelim.

Merkezi genellikle Atlantik üzerinde olan ve ülkemizin soğuk kış günleri geçirmesine olanak veren yüksek basınca Azor(Asor) yüksek basıncı* denir.

Azor şu sıralar merkezi olan Atlantik'te ve bize pek etkisi olmuyor. Azorun doğusunda ise (haritada sağı) önceki günlerde geçirdiğimiz sistemde İtalya dolaylarına kaçan ve şimdi de üzerimizde yüksek basınç sırtına** neden olan ULL***'yi görüyoruz. Üzerimizde yüksek basınç sırtının olması ayazlı-soğuk geceler ve güneşli-ılık gündüzler geçirmemize doğrudan neden olmaktadır. Üzerimize doğru gelen yüksek basınç sırtının doğusunda ise daha yeni geçirdiğimiz sistemin "artıkları" bulunmaktadır. Şu sıralar Doğu Karadeniz'de hafif yağışlara neden olmaktadır.

Daha yukarı baktığımızda bütün kuzey kutbunu kapsayan polar vortex (kutup girdabı) bulunmaktadır. Kutup girdabı kışın etkilendiğimiz soğukların merkezidir. Kutup girdabı Şu sıralar olduğu gibi tek parça ve sağlam olduğunda ülkemize soğuk sistemler ya çok nadir ya da güçsüz bir biçimde uğramaktadır.

Her öğle güncellemesinden önce günlük olarak bulunduğumuz ve etkilendiğimiz atmosferik olayları böyle anlatmaya çalışacağım. Güncellemelerde de ufak dipnotlarla bizim ne şekilde etkilendiğimizi paylaşacağım. Bilmeyenlerin öğrenmek için dikkatle okumasını rica ediyorum.

*Yüksek Basınç: Yüksek basınç bölgelerine antisiklon adı verilir. Bunun başka bir anlamı da siklonik bir havanın olmayacağı demektir. Yani gök gürültüsü, fırtına, dolu gibi olumsuz hava koşulları antisiklon bölgelerinde oluşmazlar. Genellikle hava açık ve bulutsuz olur. Rüzgarın hızı 10 km/saat’i geçemez.

**Yüksek Basınç Sırtı: Bir siklon ya da ULL'nin doğusundan kuzeye doğru (Kuzey yarım kürede) sürüklenen yüksek basınç alanıdır.

***ULL: ULL'leri basitçe daha büyük sistemlerden kopan parçalar olarak düşünebilirsiniz. ULL'ler yazın şiddetli yağışlar, dolu yağışları, fırtınalara neden olabilirken kışın ise yoğun kar yağışları ve kuvvetli deniz etkisi kar sağanaklarına neden olabilirler.

10 Gün Sonrası (240h+) İçin EPS 500mb Height Verisi Nasıl Yorumlanmalıdır?

EPS Ecmwf Modelinin 50 senaryosunun ortalaması alınarak oluşturulan 5-10 günlük vade için kullanılması bilindiği takdirde tutarlı bir modeldir.

Haritada gördüğünüz Kırmızı renkler Antisiklon(Yüksek Basınç) alanlarını ifade eder.

Haritada gördüğünüz Mavi renkler Siklon(Alçak Basınç) alanlarını ifade eder.

10 Gün ve sonrası için EPS kullanırken merkezi yani kırmızılığın ya da maviliğin en çok yoğunlaştığı yerlere bakmak en büyük önceliğiniz olmalıdır. Renk skalası ne kadar koyulaşırsa Siklon-Antisiklon merkezinin burada konumlanma olasılığı o kadar yüksek olacaktır.

Yukarıda paylaştığım EPS verisini buna göre yorumlarsak; Merkezi İngiltere civarında olan bir yüksek basınç alanı beklemek yanlış olmaz. Kuzeyimizdeki maviliklerin Rusya'ya gittikçe koyulaşması da soğuk birikiminin sağlam olacağı ve bir salınım gerçekleşirse sıcaklık sıkıntısının düşük olasılık olduğu anlamına gelir.

5-10 Gün Arası (120-240h) İçin EPS 500mb Height Verisi Nasıl Yorumlanmalıdır?

Vade kısalıp 5-10 gün arasına indiğinde Ecmwf EPS verisinin doğruluğu ve tutarlılığı daha da artar. Siklon ve antisiklon merkezlerinin iyice belirginleşmeye başladığını ve koyu renklerin arttığını rahatlıkla görebilirsiniz vade kısaldıkça. Yine de atmosferde kesinlik diye bir şey olmadığı için renklerin koyulaştığı bölgeleri dikkate almanız daha yararlı olacaktır.

Paylaşılan EPS verisi buna göre yorumlanırsa; Yüksek basınç alanının üzerimizde merkez oluşturup Tüm Doğu Avrupa'yı ve ülkemizi durgun-kurak-ılık süreçte bıraktığını görüyoruz. İzlanda alçak basıncı ise tüm ihtişamıyla merkezinde yani İzlanda civarında konumlanmış durumda.

Model Paylaşırken Üyelerimizin Aklında Daha Az Soru İşareti Kalması İçin Meteociel Üzerinden Yapılan Paylaşımlardaki Görsellerin Neyi İfade Ettiğini Anlatalım.

Öncelikle 3 Harita Modunda Da Ülkemizin Nerede Olduğunu Görelim:

Model Takibinde Genel Olarak Kullanılan Haritalar:

500mb/hPa Basınç Haritaları (z500)

Basınç haritaları siklonları, antisiklonları, ULL'leri ve 500hPa dam değerlerini (kısacası kırmızıdan-mora giden renkler) görebilmemiz için oluşturulmuş haritalardır. Sayının büyüklüğü arttıkça basınç artar. 1025-1030 civarı klasik antisiklon değerleriyken İzlanda civarında merkezi 940'a varan siklonlar görebiliyoruz. Ülkemizde alçak basınçlar genellikle 1000-1005 civarında seyrederken 980 civarı ülkemiz için çok şiddetli yağışlar ve kuvvetli rüzgarları ifade eder.

Örn: 22 Ocak 2004 Sisteminde siklon merkezi 980mb'ydi

Antisiklonlarda ise 1040'tan itibaren güçlü yüksek basınç merkezleri bulunduğunu anlarız. Dinamik yüksek basınç (Azor vs) merkezlerinde 1040-1045 değerleri çok güçlü olarak ifade edilirken, Termik yüksek basınç merkezleri (Grönland, Sibirya, İskandinav Yüksekleri) 1050-1070 civarı uçuk değerlere çıkabilirler.

850mb/hPa Sıcaklık Haritaları

850hPa normal koşullarda 1500 metre civarındaki sıcaklığı ifade eder ve sistem takibi yaparken sahil kesimlerde de kar yağması için -8 civarını takip ederiz. İç kesimlerde yaşayanlara çoğunlukla 0 derece yeterken doğu bölgelerimiz 850hPa'da 2-3 dereceyle bile kar yağışları alabilirler çünkü yükselti fazladır.

Kuzey kıyılarımız için mevsim normalleri 850hPa'da 0 ve -2 derece civarıdır. -8 ile gelen soğuk salınımlar güçsüz, -12 ile gelen soğuk salınımlar güçlü, -16 ve fazlasıyla gelen soğuk salınımlar "godzilla" tarzı isimlerle anılırlar ve çok sağlam kar yağışları bırakabilirler. Bu değerler tüm sahiller için geçerlidir fakat İzmir gibi enlemi daha düşük şehirlere daha nadir, Antalya gibi güney enlemlerdeki şehirlere ise çok nadiren ulaşabilirler.

Örn: 7 Ocak 2017 "Godzilla" Sisteminde Balkanlar'da -20 merkezli bir soğuk çekirdek bulunmaktaydı ve rüzgar karayele döndüğü an sıcaklıklar inanılmaz bir hızla düşüşe geçti.

500mb/hpa Basınç Dam Anomalisi Haritaları

Kısacası Basınç anomalisi haritaları olarak tanıtabiliriz ve haritada gördüğünüz yerlerin mevsim normallerinde görülen basınç değerlerinden farkını gösterirler. Renk kırmızıda koyulaştıkça antisiklon merkezlerinin güçlendiğini, Renk mavide koyulaştıkça siklonların derinleştiğini görürüz. Okuması basit bir haritadır.

Yarın Daha Az Yararlandığımız Ama Kullanışlı Olan Model Haritalarını Açıklayacağım.

Buraya güzel bir Sibirya yükseği senaryosu atalım. Sibirya termik yükseği ülkemizde çok şiddetli kış şartları yaşatmasıyla ünlüdür, 2012 kışının ikinci yarısında etkin olmuştur.

Sibirya yükseği termik bir yüksek olduğu için kuzeyde yer sıcaklıkları 850hPa sıcaklıklarından daha düşük olur.

Polar atağın -12'de yaptığı etkiyi Sibirya -8'de yapar.

Attığım GIF'ten de Sibirya Termik yükseğinin hareketini, Azor ile işbirliğini ve bize indirdiği sistemi görebilirsiniz.