Meteosözlük

Meteosözlük

Abrolos : Brezilya'da, St. Thome ve Frio Burunları arasında, Mayıs ve Ağustos ayları arasında gözlenen şiddetli fırtına.

Adveksiyon : Havanın hareketi (rüzgar) sonucunda, atmosfer içindeki herhangi bir özelliğin yatay taşınımı. Örneğin; sıcaklık ve nem adveksiyonu gibi. En basit anlatımıyla, yatay olarak ısının bir bölgeden bir bölgeye taşınmasıdır

Afos : Alan İşlemleri ve Hizmetleri Otomasyonunun kısaltması (Automation of Field Operations and Services). Bu otomasyon, Ulusal Hava Servisi birimlerini, hava veri iletişimini sağlamak amacıyla birbirine bağlayan bir bilgisayar sistemidir.

Akdeniz Batılısı
Akdeniz üzerinde esen batılı rüzgarlara verilen yerel bir isim.

Akı
Radyasyon, ısı ve ışık gibi özelliklerin, bir yüzeyin birim alanından geçen veya akan miktarı

Aktinometre
Güneş radyasyonlarını ölçen alet. Bu aletin yazıcılı yani kaydedicili olanına da Aktinograf adı verilir.

Alçak Basınç (Depresyon)
Alçak Yağış ve şiddetli rüzgarın eşlik ettiği esasta alçalan hava bölgesi. Alçak basınç kötü hava sistemidir, bununla beraber cephesiz eski alçak basınç çok kötü hava koşulu oluşturmayabilir.

Altimetre
Basınç yerine yüksekliği göstermek üzere düzenlenmiş aneroit barometre. Üzeri eşit aralıklarla bölünmüş bu barometrede "sıfır" uçuşun başladığı yüksekliğe ayarlanmıştır. Yazıcı tipine ise "altigraph" adı verilir. Meteorolojistler tarafından altimetre, deniz seviyesi basıncına göre yüksekti ölçmede kullanılmaktadır.

Altokümülüs
Uluslararası bulut sınıflandırmasında, B ailesi içinde bir orta bulut türü. Beyaz yada gri renkte, tabaka veya parça şeklinde olabilen gölgeli bulutlardır. Kenarları ince ve geçirgendir. Birkaç farklı seviyede birden gözlenebilir. Altostratus bulutu gün içinde değişerek altocumulus şekline dönüşebilir ve bu gün boyunca devam edebilir. Çoğunlukla genel görünüşü lif lif ve dağınık olmalarıdır. Orta enlemlerde bulut tabanı 8 000-18 000 feet arasındadır. Yün demeti şeklindeki görüntülerinden dolayı bazen cirrocumulus bulutlarıyla karıştırılır ama onlardan farkı kütlelerinin büyük olması ve gölgesinin olmasıdır. Bu bulut tipinin altocumulus castellanus veya altocumulus lenticularis, cumulogenitus, floccus, opacus, translucidus, undulatus ve Virga gibi alt tipleri vardır.

Bahar Gündönümü
Kuzey Yarımkürede ilkbahar, Güney Yarımkürede sonbahar mevsiminde hemen hemen gece ve gündüzün birbirine eşit olduğu zaman. Kuzey Yarımküre için 20 Mart civarı gece ve gündüz birbirine eşit olur. Sonbahar gündönümünde ise 20 Eylül civarı ikinci kere gece ve gündüz süresi eşitlenir.

Bar Basınç birimi.
Ortalama deniz seviyesinden 100 m. yukarıdaki ortalama atmosfer basıncına eşittir. Standart atmosfer basıncı ise 760 mm.dir (1013.3 Mb.). Milibar ise barın binde biri değerindedir.

Baroklinik
Atmosfer içerisinde basınç yüzeyleri ile yoğunluk yüzeylerinin birbirleriyle kesişmeleri. En fazla kullanılan anlamıyla, kontur(eş yükseklik eğrisi) ve izotermlerin(eş sıcaklık eğrisi) birbirini kesmesi yani adveksiyonun var olduğu durumdur.

Basınç Altimetresi
Basınç birimi yerine feet olarak yükseklik göstermeye ayarlanmış aneroid barometredir. Doğru altimetre ayarları kullanıldığında standart atmosfer değerleri sağlıklı olarak elde edilir.

Basınç Eğimi
Basıncın zamana bağlı düşüşünün (yani basıncın değişim grafiğinin eğiminin) nicelik sınıflandırması aşağıda gösterilmektedir.
Büyük düşüş
(veya yükseliş) 3 saatte 8-10 milibar (mb) veya
daha fazla
Hızlı düşüş
(veya yükseliş) 3 saatte 6-8 milibar (mb)
Orta düşüş
(veya yükseliş) 3 saatte 3-6 milibar (mb) arasında
Yavaş düşüş
(veya yükseliş) 3 saatte 3 milibar (mb) daha az

Eğimin, sadece geçici küçük bir değişim olmayıp, gerçek bir değişim trendi olarak kendini göstermesine olanak sağlamak için üç saatlik bir zaman aralığı alınmıştır.

Belat
Arabistan'ın güney kıyılarında esen ve iç kesimlerdeki çöllerden kıyılara kum taşıyan kuvvetli kuzey ve kuzeybatılı rüzgarlardır.

Bellot Rüzgarları
Kanada Arktik bölgesinde esen rüzgar.

Bulut Örtüsü
Görüntü alanına giren gökyüzünün sekizde biri ölçek alınarak ölçümlendirilir. Bizim kullanımımızda bu terim, gözlemlerin yapıldığı bölgeyi etkilemesi olanaklı olan bulut örtüsü anlamına daha yakındır. Örneğin bir ilerleyen cepheden cirrus ve altostratuslarla dolu bir batı gökyüzü yarı, yani sekizde dört kadar kapalı bir gökyüzünü ifade eder, ama ufuktaki tanımlanamayan ve hızla yaklaşmayacağı apaçık olan bulutlar da olmasa tamamen açık, temiz olacak bir gökyüzünün herhangi bir oranda bulutla kapalı kabul edilmesi gereksizdir

Bora
Adriyatik Denizinin doğu kıyılarında dağlardan aşağı doğru esen, kuru, soğuk ve zaman zaman hasarlara neden olan kuzey doğulu rüzgar. Genellikle kış mevsiminde, Orta Avrupa ile Balkanlar üzerinde yüksek basınç, Akdeniz üzerinde ise alçak basınç merkezi olduğu sinoptik modellerde görülür.

Boran
Amerikan tipisine benzeyen, Sibirya ortalarında ve Güney Rusya'da yaşanan kuvvetli kuzeyli fırtınalar. Fırtınanın esas etkisi geniş düzlüklerde görülür. Yerde ince bir tabaka halinde bulunan karı yerden kaldıran fırtına görüşü sıfıra indirerek, görmeyi olanaksız kılar. Öldürücü bir soğuk fırtınaya eşlik eder ve ortamı yaşanmaz hale getirir.

Boyun
İki yüksek ve iki alçak arasında durgun basınç bölgesi.

Parçalar halinde eklenecektir geri kalanı.

Castellanus
Normal olarak dış kısımlarında cumuluform bulut kulelerinin geliştiği altostratus bulutları dizileri. Birkaç saat içinde gökgürlemeli fırtınanın habercisidir.

Cirit Boşalım
Doğrudan ve sürekli olarak buluttan yere doğru boşalan, zayıf ve negatif yüklü enerji.

Curuf Buz
Hava sıcaklığı donma noktasına ulaşmadığı halde, aşırı soğumuş haldeki akan veya durgun su tabanlarında kar kütlesine benzeyen, ince uzun kristaller halinde veya küçük tabakalar halindeki buz. Bu tür buz oluşumları zaman zaman boruları tıkadığından barajlarda büyük hasarlara veya kanaletlerde su taşkınlarına neden olurlar.

Çan Eğrisi Hareket
Kasırganın kendi normal güzergahı olan batılı yönden ayrılarak önce kutuplara doğru yönelmesi sonra da doğuya hareketiyle ortaya çıkan çan eğrisi şeklindeki hareketi.

Çatal Şimşek
Şimşeğin ana kanalının yan taraflarından çıkan ışıklı çatalların oluşturduğu şimşek. Bu çatalların oluşmasındaki neden, ana kanalın etrafındaki (+) veya ( - ) yüklü elektrik iyonlarının birbirine karşı üstünlük taşımasıdır.

Çekirdek
Meteorolojide, atmosferik nemin üzerinde yoğunlaştığı herhangi bir yapıdaki parçacık. Bu parçacıkların bir kısmı sülfür oksit veya azot gibi higroskopik gazlar içerirken, bazıları da organik veya inorganik toz parçacıklarından oluşur. Çekirdekler, toz fırtınaları, volkanik püskürmeler, tuzlu deniz suyu serpintisi ve yanma gibi işlemler sonucunda atmosfere karışırlar.

Çekirdeklenme
Meteorolojide, su buharından sıvı suya veya sıvı sudan buza dönüşüm aşamasının başlaması durumu. Yoğunlaşmanın merkezlerinde, iyon ve diğer parçacıkların hareketi.

Çiğkuşağı
Güneş ışınlarının çiğ damlalarında kırılması ve yansıması sonucunda yerde oluşan hiperbol şekilli renkli kuşak.

Çökme
Genellikle antisiklonlarda görülen havanın aşağıya doğru olan hareketi. Çökme olayı, atmosferin aşağı tabakalarında yatay harekette diverjans görülen geniş bir sahada gözlenir. Basınç yükselişi görülen bölgelerde çökme olayı kaçınılmazdır. Havanın aşağıya doğru yavaş çöküşü sırasında sıkışan hava kuru adyabat oranında ısınır, termal yapısı değişir ve daha da kararlı bir yapıya bürünür. Geniş bir alanı kaplayan ve hareketi engellenmiş yüksek basınç alanlarında çökme olayı oldukça belirgindir. Çökmenin olduğu alanlarda yerde eğer sis ve kirlilik varsa bu olayların etkisi bir kat daha artar.

Çözülme
Yüksek atmosferde, ultraviyole radyasyonunun da etkisiyle, atmosferik moleküllerin atom bileşenlerine ayrışması. Bir molekülün çözülmesini sağlamak için gerekli olan en az enerji, o molekülün "ayrışma enerjisidir". Atmosferde ayrışma genellikle oksijen gazında ve 80 km'den daha yukarı seviyelerde gerçekleşir.

Dağ Rüzgar Sistemi
Dağlık alanlarda, dağ ve düzlük, dağ ve vadi, vadi boyunca, vadiye çapraz olarak veya eğim rüzgarları gibi günlük sıcaklık değişimlerinden kaynaklanan rüzgarların genel oluşum sistemi için kullanılan terim.

Dağılma
Havada asılı halde duran küçük parçacıkların üzerine gelen radyasyonun tüm yönlere dağılması işlemi. Dağılma işlemi, atmosferin mavi rengi almasında, gökkuşağının oluşmasında veya günbatımında gökyüzünün portakal rengini almasındaki temel nedendir. Bu parçacıklar aynı zamanda radarla yapılan işlerde, radardan gönderilen veya geri dönen radyo dalgalarının az da olsa yönlerinin değişmesine neden olmaktadır. Dağılma işlemi, aynı zamanda gelen radyasyonun şiddetinin azalmasına da neden olmaktadır.

Dağınık Gökyüzü Radyasyonu
Doğrudan gelen güneş ışınlarının yer tarafından emilmesinden ayrı olarak, atmosfer tarafından yansıtılan güneş radyasyonun yer tarafından emilmesi. Yerküre, yıl boyunca emdiği toplam kalorinin 36 birimini doğrudan güneş radyan enerjisinden, 26 birimini ise atmosferden dağınık olarak yansıyan radyasyondan sağlar.

Dalga Siklon
Bir cephe sisteminin önünde oluşan ve cepheyle beraber cephenin önünde hareket eden siklona verilen isim. Siklonun merkezi civarındaki sirkülasyon, cephesel sistemin, cephesel dalganın deforme olmasına, bozulmasına neden olur. Göçmen siklon veya göçmen alçak olarak ta isimlendirilir.

Dalga Yansısı
Bir radar sinyalinin dalga geliş yönünün tam zıttı yani 180 ° olarak geri yansıtılması. Bu kavram aynı zamanda radyan enerjinin yeryüzüne ulaşmadan geriye yansıtılmasını açıklamak için de kullanılır.

Deniz Seviyesi
Meteorolojide sık kullanılan bu terimden aslında anlaşılması gereken şey ortalama deniz seviyesidir. Deniz seviyesi, uzun yıllar boyunca yapılan ölçümler sonucunda elde edilen aktüel deniz suyu yüzeyinin ortalama yüksekliğidir. Ortalama deniz seviyesi yüksekliği, bu seviyeden yukarıda veya aşağıda olan yerlerin bu seviyeye göre yükseltisini belirtmek için kullanılır. Gerçek deniz seviyesi, dalgalar, ölü dalgalar, gelgitler ve değişen statik atmosfer basıncı nedeniyle sürekli olarak değişmektedir. Bu nedenle ortalama deniz seviyesi yüksekliğinin elde edilebilmesi için uzun yıllar ölçümü gerekmektedir. Genellikle ortalama okyanus seviyesi, okyanus su sıcaklığının derinlemesine ısınması veya soğumasıyla yayılma veya daralma nedeniyle; veya buz adacıkları ile buzulların erimesiyle değişiklik göstermektedir. Lokal olarak ise su tabanında olabilecek bir çökme veya yükselme ile kıyıların kaybolması veya daha fazlasının ortaya çıkarak seviyeyi değiştirmesi mümkündür.

Deniz Şafağı
Deniz veya okyanuslarda dolaşan gemilerin parlak yıldızları yol belirlemede referans olarak kullanabildikleri ve ufuğun belirgin olduğu zaman. Deniz şafağı, güneş merkezinin ufuktan 12 derece daha aşağıda olduğu zaman son bulur. Bu durumda ufuğun gözle görülmesi ve yıldızların izlenmesi zorlaşır

Densus
Yüksekliği ve kalınlığından dolayı rasatçı tarafından tam olarak tanımlanamayan ve diğer tür orta ve alçak bulut türleriyle karıştırılan cirrus bulutu.

Dereko
Çok uzun yol kat edebilen, hızlı hareketli, yaygın ve yoğun oraj hattı. Yüzlerce mil boyunca esen doğrusal ve hasar yaratan rüzgarlarıyla tanımlanır. İspanyol kökenli bir kelimedir.

Doğru ve Ters Dönme
Rüzgâr yönünü saat yönünde değiştirdiğinde doğru dönme (kısaca "doğru") ve ters saat yönünde değiştirdiğinde ters dönme (kısaca "ters") adı verilir.

Don
Meydana gelmesi için soğuk hava ve açık gökyüzü gereklidir. İlk önce çukur ve rüzgârdan korunmuş, nispeten alçak bölgelerde oluşur. Evvela toprak sıcaklığı donma noktasının altına iner (toprak donu). Eğer soğuma devam ederse soğuk giderek zeminin üzerindeki hava tabakası içine yayılır (hava donması). Eğer bir don hafif bir rüzgârla birlikte olursa o zaman şiddetli don olması muhtemeldir.

DOLU (HAIL) [i]
Cumulonimbus gibi konvektif bulutlardan yere düşen, farklı şekil ve büyüklüğe sahip, topa benzer veya düzensiz parçalar halindeki sert buz şeklindeki yağış türü. Bu yağış türünün dolu olarak isimlendirilebilmesi için çapının 5 mm. veya daha fazla olması gerekir. Büyüklükleri zaman zaman greyfurt büyüklüğüne ulaşabilir. Büyüklükleri ve hızlı düşüşleri nedeniyle insan, hayvan ve bitkiler için tehlike yaratabilirler. Aynı tehlike uçaklar içinde söz konusudur. Dolu, hiçbir zaman yer sıcaklığının donma seviyesinin altında olduğu zaman yağmadığı için kış yağışı değil yaz yağışıdır.
DON DUMANI (FROST SMOKE) [i]
Deniz dumanı olarak ta bilinen bu olay, yüksek enlemlerde sıcaklığı donma seviyesinin çok altında olan bir hava kütlesinin sıcak deniz yüzeylerinden geçişi sırasında gerçekleşir. Kalın bir tabaka şeklindedir. Zaman zaman yükselerek stratus bulutu şekline dönüşür.
DON HATTI (FROST LINE) [i]
Yerdeki toprakta donmanın gerçekleştiği maksimum derinlik. Don derinliği yüksek enlemlere gidildikçe artar, kutuplarda ise sürekli don görülür. Bitki ekimi ve tarım bu konu ile yakından ilgilidir. Çünkü bitkilerin ekim ve dikim işleminin gerçekleştirilebilmesi için donun çözülmüş olması gerekir. Sibirya'nın Yakut Bölgesinde don derinliği 120 m.ye kadar ulaşır.
DON TABAKA (PERMAFROST) [i]
Sürekli olarak donmuş halde bulunan toprak. Bu tür topraklarla kaplı alanlarda yazın sıcak havası bile torağın donmuş halden kurtulması için gereken 0 °C'nin üzerine çıkmaz. Toprağın sürekli olarak donmuş halde kalabilmesi için yıllık ortalama sıcaklığın -5 °C ve daha aşağı değerlerde olması gerekir. Binlerce yıl boyunca don tabakada herhangi bir çözülme görmek mümkün değildir.
DON/AYAZ (FROST) [i]
Yer ve yere yakın seviyelerdeki hava sıcaklığının donma seviyesinin altında olduğu durumlarda, hava içindeki su buharının yoğunlaşması sonucu yerde oluşan buz tabakası veya kristalleri. Don oluşumunun esen rüzgarla doğrudan ilişkisi olduğunu söylemek gerekir. "Hafif", "orta", "şiddetli" ve "çok şiddetli" olmak üzere dört ayrı sınıflamaya tabi tutulabilir. Hafif donda bitkilerde hasar gözlenmezken, artan şiddetle beraber lokal ve genele doğru büyük hasarlar gözlenir. Hava sıcaklığının donma seviyesinin üstünde ama yer ve yerdeki objelerin sıcaklığın donma sıcaklığının altında olması durumunda gerçekleşen dona "beyaz", hem yer ile yerdeki objelerin hem de onları saran havanın sıcaklığının donma seviyesinin altında olması durumunda gerçekleşen dona da "siyah" don denir. Siyah donun olduğunun kanıtı yerde oluşan beyaz buzlar değil, siyah renge bürünerek ölen bitkilerdir.
DONAN CİSENTİ (FREEZING DRIZZLE) [i]
Sıvı olarak düşen çisentinin donma seviyesinin altında olan yer veya yerdeki diğer yüzeyler üzerinde donması. Gözlemlerde ve METAR'da "FZDZ" olarak rapor edilir.
DONAN SİS (FREEZING FOG) [i]
Hava sıcaklığının 0 °C 'nin altında olduğu durumlarda var olan sisi belirtmek için kullanılır. Gözlemlerde ve METAR'da "FZFG" olarak rapor edilir.

DONAN YAĞIŞ (FREEZING PRECIPITATION) [i]
Yağışın yere sıvı olarak düştüğü fakat sıcaklığı donma seviyesi altında olan yeryüzünde veya yeryüzündeki nesneler yada cisimler üzerinde donduğu durum.
DONAN YAĞMUR (FREEZING RAIN) [i]
Sıvı olarak düşen yağmurun sıcaklığı donma seviyesi altında olan yer veya yerdeki diğer yüzeyler üzerinde donması. Gözlemlerde ve METAR'da "FZRA" olarak rapor edilir.